Το Δαιμόνιο του Γιώργου Θεοτοκά

Κι η υποθετική τους περιφρόνηση μεγάλωνε την αμηχανια μου και τη στεναχώρια μου, μ' έκανε δυστυχισμένο. Ήθελα να φύγω.

Η ''καταραμένη'' οικογένεια Χριστοφή και ο Παύλος Δαμασκηνός είναι οι ήρωες στο βιβλίο του Γίωργου Θεοτοκά, Το Δαιμόνιο. Γραμμένο στο πρώτο πρόσωπο ενικού, ο αφηγητής του έργου, ο Παύλος, αναπολεί τα νεανικά του χρόνια και συγκεκριμένα την γνωριμία και την σχέση του με τους Χριστοφήδες. Η οικογένεια αυτή είναι εγκλισμένη σε μια δική της μονόχνωτη μικροκοινωνία ΄΄τρελλών΄΄. Όπως αναφέρει ο Παύλος,

κυκλοφορούσαν ανέκαθεν στην πολιτεία μας, διάφορες διαδόσεις ότι οι Χριστοφήδες είταν άνθρωποι με κακό χαρακτήρα, ακοινώνητοι και δύστροποι, που όλο μαλώνανε και φαρμακωνόντανε αναμεταξύ τους και δεν τους άρεζε να δέχονται ξένους.

Όταν ο ίδιος, πηγαίνει για πρώτη φορά επίσκεψη στο σπίτι τους, μετά από πρόσκληση του μεγαλύτερου γιου, του Ρωμύλου, διαπιστώνει πως οι Χριστοφήδες είναι σκεπασμένοι από μια ΄΄ατμόσφαιρα δυσαρμονίας και στεναχώριας΄΄. Το μόνο πράγμα που φαίνεται να ενώνει αυτή την οικογένεια είναι 'η ασυμφωνία τους' που τους ΄έψηνε σιγανά στην ίδια φωτιά΄. Το δαιμόνιο παίρνει μορφή στα σώματα των πέντε υπάρξεων, και η κάθεμια με την δικιά της ιδιοσυγκρασία ταλεντεύεται και καταστρέφεται αυτοχειρός. Όλοι τους ζουν μια τεράστια αγωνία, μια ατέλιωτη υπαρξιακή αναζήτηση, που όμως δεν καταφέρνει να μετουσιαστεί σε ένα αγώνα, ένα σκοπό. Αυτό το δαιμόνιο που τους τρωεί έιναι ακριβώς αυτή η εσωτερική, ακατάπαυστη τραχία αίσθηση ;είναι η κολάση της συνεχούς μάχης του ανθρώπου. Υπάρχει κάτι παραπάνω, κάτι πέρα από το εδώ και το τώρα, κάτι μεγαλύτερο. Αυτό σαγηνεύει μα συνάμα κατατρέφει την οικογένεια αυτή. Έτσι, λόγο αυτού το δαιμόνιου, αυτού του ακατέργαστου και ασύλληπτου πάθους οι Χριστοφήδες καταστρέφονται, άσκοπα πάντα, χωρίς να πιάσουν ή τουλάχιστον να αγγίξουν αυτό το δαίμονα που τους κατατρώει.Γίνεται αυτό το δαιμόνιο ένα είδος κληρονομικότητας, όπου διατρέχει από το ένα μέλος στο άλλο, εσότου φτάσει στο τέρμα ; στον ένα που θα το συντρίψει. Μόνο ο μικρότερος γιος, ο Θωμάς καταφέρνει να δαμάσει το δαιμόνιο του, να το βαλέι σε μια τάξη και να το χρησιμοποιήσει. Αυτός γίνεται ένας τρανός επιστήμονας, βρίσκει μια πάροδο για να διοχετεύσει αυτή την ανείπωτη ενέργεια της ψυχής του.

Σε αντίθεση ο Παύλος, ο ξένος, ο μετρημένος, ο ήσυχος, ο μέτριος ίσως, ζει μια φαινομενικά ευχισμένη ζωή, Παντρεύεται με μια εύπορη γυναίκα, ζει στο Λονδίνο ως μεγαλοεπιχειρηματίας, κάνει παιδια. Αλλά όπως ο ίδιος εκμυστηρεύεται ΄΄του έλειψε το πάθος΄΄ τόσο στο γάμο, όσο και στη ζωή. Ο Παύλος Δαμασκηνός δεν είχε το δαιμόνιο μέσα του, ή μπορεί να μην το ξύπνησε, γιατί το πόθησε πολύ μέσα από την αδάμαστη Ιφιγένεια Χριστοφή. Εκείνη τη βασανισμένη, αγριεμένη κοπέλα που αγάπησε στα νιάτα του, μα που δεν έφτασε ποτέ να γευτεί. Έτσι ο Παύλος έζησε μια ήπια ζωή, μια συμβιβασμένη, μα όπως λέει ο ίδιος μια ΄΄σχετικά ευτιχισμένη ζωή΄΄. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο ένιωθε πάντα κατώτερος, λιγότερος από τους Χριστοφήδες, γιατί δεν κατάφερε να συλλήψει την ΄΄τρέλλα΄΄τους αυτή, που τους έκανε να ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους γνωστούς. Ίσως το δαιμόνιο να μην είναι παρά η αυτοκαταστροφική στάση ζωής, αυτή που δεν αφήνει τον άνθρωπο να αράξει κάπου, να ευτυχίσει. Σε ένα διάλογο μεταξύ του Παύλου και της Ιφιγένειας ή κοπέλα λέει,

Η ευτυχία είναι εκείνο που σας ενδιαφέρει. Η τέλεια ευτυχία του αρμονικού και ικανοποιημένου ζευγαριού. Αυτήν ζητάτε μέσα από τον έρωτα- τη θαλπωρή της, την ανάπαυση της, τη γαλήνη της, την οριστική μετριότητα της. Προτού αρχίσετε τη ζωή, κουραστήκατε κίολας και θέλετε να ευτυχήσετε, δηλαδή να παύσετε να ψάχνετε, να αγωνίζεστε, να ζείτε. Μα εγώ δεν τη θέλω την ευτυχία. Την πολεμάω μέσα μου. Δεν θα της επιτρέψω να σκεπάσει τη ζωή μου.

Η ευτυχία δεν έιναι σκοπός για την Ιφιγένεια, την πολεμούσε όπως είπε η ίδια. Η ίδια αυθυποβολή παρουασιάζετε και στην υπόλοιπη οικογένεια Χριστοφήδων. Ίσως τότε το δαιμόνιο να μην είτε μήτε τρέλλα μήτε κληρονομικότητα. Ίσως να είναι απλά ένας τρόπος ζωής, ένα είδος καταστροφικής επανάστασης εναντίον στην ανία της ευτυχίας. Ίσως είναι κι αυτό ένα είδος επιβίωσης ενάντια στην ανυπαρξία του θανάτου ή για τους Χριστοφήδες, στην στασιμότητα της ευτυχίας. Και ποιός ξέρει πιο είναι το ουσιαστικότερο, ο συνεχής εσωτερικός πόλεμος ή ο τελικός προορισμός της ευτυχίας?

Εν τέλη, κλέινω με ένα στίχο του Γίωργου Σεφέρη από το ποίημα του Ελένη,

Τόσος πόνος τόση ζωή

πήγαν στην άβυσσο

για ένα πουκάμισο αδειανό,

για μιαν Ελένη.

* Painting: Details of'' The Last Day of Pompeii'' by Karl Bryullov

#βιβλία